Nếu bạn chưa đọc Lược Sử của Sự Sống thì mời bạn đọc trước khi đọc bài này: Lược sử vạn vật – Bản thân sự sống

Như vậy, theo chiều dài lịch sử xuất hiện sự sống, chúng ta biết rằng từ các sinh vật nhân sơ tiến hoá lên các sinh vật chuẩn đơn giản, rồi đến lượt các sinh vật nhân chuẩn học cách để kết hợp tạo ra các sinh vật đa bào. Con người xuất hiện trước lúc nửa đêm 1 phút 17 giây. Lịch sử của chúng ta thật quá mới mẻ so với lịch sử của các sự sống trên Trái Đất.
Như vậy, theo chiều dài lịch sử xuất hiện sự sống, chúng ta biết rằng từ các sinh vật nhân sơ tiến hoá lên các sinh vật chuẩn đơn giản, rồi đến lượt các sinh vật nhân chuẩn học cách để kết hợp tạo ra các sinh vật đa bào. Con người xuất hiện trước lúc nửa đêm 1 phút 17 giây. Lịch sử của chúng ta thật quá mới mẻ so với lịch sử của các sự sống trên Trái Đất.

Bạn có băn khoăn, chúng ta đến từ đâu không? Chọn lọc tự nhiên đã chọn con người chúng ta bằng cách nào? Khoảng 7 triệu năm trước một nhóm sinh vật từ rừng rậm nhiệt đới châu phi bắt đầu di chuyển đến những vùng thảo nguyên mới. Đó chính là vượn người Phương Nam. Chúng thống trị trái đất trong vòng 5 triệu năm tiếp theo. Tại Châu Phi xuất hiện hiện tượng khô và lạnh theo mùa, dẫn biến các khu rừng thành thảo nguyên. Chính điều kiện sống thay đổi này đã dẫn tới việc vượn người phải có nhiều khả năng hơn như: Đứng thẳng hơn, đầu và cổ linh hoạt hơn. Trong khoảng ba triệu năm tới hai triệu năm trước, có khoảng 6 nhóm thuộc họ người cùng tồn tại ở Châu Phi, tuy nhiên chỉ có nhóm thuộc Homo (chi người) liên tục tiến hoá. Khoảng hai triệu năm trước, tất cả vượn người Phương Nam đã biến mất một cách đột ngột và bí ấn. Vậy tổ tiên của loài người hiện đại là ai? Đó chính là Người Đứng Thẳng. So với các loại vượn người khác thì Người Đừng Thắng rất to lớn, mạnh mẽ, đông đảo và thông minh! Não của chúng phát triển ở mức cao nhất lúc bấy giờ. Khoảng hai triệu năm trước, Người Đứng Thẳng bắt đầu rời Châu Phi và di chuyển khắp thế giới, đến bây giờ chúng ta vẫn không biết chúng di chuyển bằng cách nào qua các dãy núi cao, sa mạc và sông sâu, cùng vô vàn các trở ngại khác. Đợt di chuyển thứ hai có quy mô lớn hơn là đợt di chuyển của Người Hiện Đại. Khoảng 100.000 năm trước, tổ tiên của chúng ta, bắt đầu xuất hiện ở đồng bằng Châu Phi và bắt đầu di chuyển khắp mọi nơi, những nơi họ đi qua đều lần lượt thay thế các loài khắc, chậm chạp và kém thông minh hơn. Thay thế như thế nào thì vẫn đang là một câu hỏi chưa có lời đáp.

Về lịch sử nghiên cứu của các nhà nhân chủng học đã có rất nhiều tranh cãi về nguồn gốc loài người. Việc nghiên cứu về Gen để ra những kết luận như trên có lý tới 95% tuy nhiên cuộc sống phức tạp hơn rất nhiều vì thế, vẫn phải nói rằng chúng ta đang biết quá ít về nguồn gốc của chính mình. Ngoài ra việc khai quật mẫu vật trong hoàn cảnh vô trùng và xét nghiệm ADN ngay tại hiện trường là điều vô cùng khó khăn, vì thế hầu như các ADN đều bị lai tạp.

Bạn có biết những chất liệu, vật chất nào tạo nên con người chúng ta không?

Tế bào

Đầu tiên đơn vị cơ bản nhất của cơ thể sống chính là tế bào đấy các bạn ạ. Cơ thể con người có khoảng 1000 triệu tế bào. Mỗi tế bào sống được bao lâu? Đa số tế bào không sống lâu hơn 1 tháng, ngoại trừ một số ngoại lệ như: tế bào gan có thể sống được vài năm, các tế bào não sống cùng với bạn suốt đời. Bạn sinh ra với 100 tỷ tế bào não và mỗi giờ bạn mất đi 500 tế bào não. Tuy nhiên, các tế bào não và tế bào gan luôn được đổi mới các thành phần, không một bộ phận nào trong 2 nhóm tế bào này có tuổi thọ nhiều hơn 1 tháng. Chính vì vậy, ở mức độ phân tử, chúng ta đều là những đứa trẻ đấy. Các tế bào không còn hữu ích cho cơ thể sẽ được loại bỏ nhờ quá trình apoptosis (tế bào chết theo chương trình). Mỗi ngày hàng tỷ tế bào của bạn bị chết đi và hàng tỷ tế bào khác phải dọn dẹp đống lộn xộn. Khi một tế bào lỗi trong cơ thể bạn không chết theo chương trình mà bắt đầu phân chia và sinh sôi, nó có thể dẫn là nguyên nhân làm cho bạn bị ung thư.

Nhiễm sắc thể

Bạn biết đấy, mỗi tế bào có một nhân, trong nhân có các nhiễm sắc thể (hình ảnh nhiễm sắc thể của người). Ở người có 46 nhiễm sắc thể trong đó 23 nhiễm sắc thể đến từ bố và 23 nhiễm sắc thể đến từ mẹ. Nhiễm sắc thể được cấu tạo từ các phân tử lạ lùng nhất trên Trái Đất là ADN (axit deoxyribonucleic). ADN có rất nhiều trong cơ thể bạn, chúng tồn tại ở dạng xoắn kép (hình ảnh chuỗi xoắn kép ADN). Gần 2m ADN được nén chặt trong mỗi tế bào, ước tính khoảng 20 tỷ km ADN nén trong cơ thể bạn. Nếu tất cả chiều của ADN trong cơ thể bạn cộng lại thành một sợi duy nhất, nó đủ để nối từ Trái Đất đến Mặt Trăng và trở lại không chỉ 1 vòng mà rất nhiều vòng. Thực tế, cơ thể bạn yêu thích việc tạo ra ADN, nếu thiếu nó bạn không thể tồn tại. ADN là một trong những phân tử thụ động, trơ lì về mặt hoá học nhất trong thế giới sinh vật, đó là lý do vì sao người ta có thể khôi phục nó từ những mẫu máu và tinh trùng khô trong các vụ điều tra giết người. Thế nhưng, phân tử miệt mài hoạt động trong mỗi tế bào trong cơ thể bạn lại là phân tử protein đó các bạn ạ. Protein được tạo ra từ ADN nhờ phân tử trung gian ARN (axit ribonucleic). Trung bình có đến 100 triệu protein đang hoạt động tích cực trong mỗi tế bào ở bất kỳ thời điểm nào. Hoạt động và chức năng của protein không chỉ phụ thuộc vào đặc tính hoá học mà còn phụ thuộc vào hình dạng của nó.

Bộ gen

Tập hợp toàn bộ thông tin di truyền của một cơ thể sinh vật chứa trong ADN được gọi là bộ gen. Nếu so sánh bộ gen của bạn với bất kỳ ai, trung bình chúng sẽ giống nhau đến 99,9%, chỉ có 0,1% khác biệt. Bộ gen người có khoảng 35.000 – 40.000 gen gần bằng số gen của cỏ dại; 60% gen người về cơ bản giống với gen ở ruồi giấm; 90% gen người giống với gen ở chuột; một nửa quá trình hoá học diễn ra trong quả chuối về cơ bản cũng diễn ra trong cơ thể bạn; con người khá gần gũi với rau và hoa quả; Nhà di truyền học người Pháp Jacques Monod nói rằng “những gì đúng với vi khuẩn E. coli cũng đúng với voi trừ rất nhiều khác biệt”.

Lời kết

“Tất cả sự sống đều giống nhau” bạn tin điều đó chứ? Trái đất hiện tại với tràn trề sự sống, vô số các loài sinh vật trong đó có con người. Mỗi sinh vật là một sự phát triển từ một bản chỉ dẫn ban đầu duy nhất, con người chỉ đơn giản là các tiến bộ được tích luỹ những điều chỉnh, thích nghi, thay đổi và chắp vá suốt 3,8 tỷ năm qua. Tuy nhiên, con người lại là mối đe doạ chính cho các sinh vật khác. Vô số các loài thực vật, động vật bị tuyệt chủng dưới bàn tay của con người. Dựa vào lịch sử sinh học có thể rút ra trung bình 4 năm sẽ có một loài tuyệt chủng, và theo cuốn “Đợt tuyệt chủng lần thứ 6” thì tốc độ tuyệt chủng do con người gây ra ngày nay có thể cao hơn 120.000 lần mức đó. Phải chăng chúng ta không biết những hành động của mình ngay lúc này sẽ ảnh hưởng đến tương lai ra sao. Có lẽ những gì chúng ta biết chỉ là có một hành tinh để chúng ta làm mọi việc trên đó. Xét về mặt lịch sử trái đất, con người chúng ta mới chỉ xuất hiện chưa tới 0,01% thời gian. Sự xuất hiện và tồn tại của chúng ta là một chuỗi dài vô tận những may mắn. Tuy nhiên để tiếp tục phát triển, chúng ta không thể trông chờ vào may mắn được! Hãy đồng hành cùng chúng tôi để chúng ta có nhiều hiểu biết và kiến thức nhiều hơn nữa, từ đó bảo vệ sự sống quý giá này!

(Tác giả: Thu Cúc)